USS MONTANA (ACR-13): Śródziemnomorska misja krążownika

- MARYNARKA HANDLOWA - STATKI - OKRĘTY - WRAKI - MARYNARKA WOJENNA -

EPIZODY

USA

USS MONTANA

- Śródziemnomorska misja okrętu w latach 1912-1913 -
PIOTR MIERZEJEWSKI
.

Beztroska, nargile i egzotyka Orientu w cieniu luf dział 254 mm krążownika pancernego USS MONTANA.
Fotografia wykonana w Bejrucie w roku 1912 lub 1913.
-

We wtorek 12 listopada 1912 roku w Filadelfii dwa siostrzane amerykańskie krążowniki pancerne, USS
MONTANA i USS TENNESSEE, tworzące ad hoc powołany zespół okrętów, nazwany Special Service
Squadron, co można tłumaczyć jako dywizjon specjalnego przeznaczenia, nieoczekiwanie podniosły kotwice
i pełną parą ruszyły w kierunku Europy. Rozkaz wyjścia w morze przyszedł tak nagle, że część załogi USS
TENNESEE nie zdążyła wrócić z przepustek na swój okręt. Luki w składzie osobowym uzupełniono ściągając
pośpiesznie kilkudziesięciu marynarzy z innych jednostek US Navy, tak że nie mieli oni nawet czasu, aby
zawiadomić swoje rodziny o czekającej je wielomiesięcznej rozłące. Nieco inna sytuacja powstała na USS
MONTANA - zabrakło w jego załodze radiotelegrafisty i sprawa stała się bardzo poważna.

W tym właśnie czasie kończono budowę pierwszej radiostacji
mającej służyć potrzebom amerykańskiej marynarki wojennej.
Obiektowi temu, ulokowanemu w Arlington (Virginia) nadano
nazwę Naval Radio Station. Jeszcze przed jego oficjalnym
uruchomieniem rozpoczęto montowanie radiostacji na wybranych
jednostkach US Navy, w tym na obu krążownikach mających
udać się do Europy. Okręty te w czasie przemarszu przez ocean
miały utrzymywać ze sobą kontakt poprzez Arlington oraz
otrzymywać tą drogą rozkazy i informacje o bieżącej sytuacji w
Europie. Było to absolutne novum w praktyce US Navy, do
którego dowództwo marynarki przywiązywało ogromną wagę.
Ponieważ radiotelegrafista z MONTANY przebywał w Nowym
Jorku i nie było szans na błyskawiczene sprowadzenie go do
Filadelfii, dowódca dywizjonu kontradmirał Austin M. Knight
wydał rozkaz ściągnięcia "radzika" z załogi pancernika USS
ALABAMA, niejakiego Williama J. Murphy. Oficer ze stosownym
rozkazem na złamanie karku popędził do domu niczego nie
spodziewającego się radiowca. Nieszczęśnik dowiedziawszy się,
że ma na kilka miesięcy wypłynąć w morze rozpoczął żałośnie
lamentować. W poprzednim tygodniu ożenił się i całkiem nie tak
wyobrażał sobie miesiąc miodowy! Oficer był jednak bezlitosny -
rozkaz to rozkaz - dał mu pięć minut na spakowanie się i nie
wyraził zgody na pożegnanie z żoną, której akurat nie było w
domu.

Nieistniejące już maszty radiowe
zamkniętej Naval Radio Station w Arlington.
'

Okręty wyszły z Filadelfii żegnane ledwie przez gastkę przypadkowych gapiów i kilku zawczasu dobrze
poinformowanych dziennikarzy. Dywizjonem dowodził z pokładu TENNESSEE kontradmirał A.M Knight, zaś
dowódcą MONTANY mianowany zaledwie dwa dni wcześniej kapitan William B. Fletcher. Ciekawostką jest,
że tuż przed wyruszeniem krążowników załoga MONTANY założyła się o 2000 dolarów z załogą
TENNESSEE, że ich jej okręt przybędzie do Gibraltaru wcześniej co najmniej o 12 godzin. Kontradmirał A.M.
Knight dowiedziawszy się o tym, rzekł z uśmiechem: "A niech się zakładają. To będzie jedyna ich rozrywka w
drodze do Gibraltaru."

Pora wyjaśnić, co takiego wydarzyło się, że Amerykanie nagle zdecydowali się wysłać do Europy krążowniki
pancerne. Warto zaznaczyć, że w tym samym czasie Rosjanie w dystrykcie warszawskim wstrzymali urlopy
dla oficerów, nie zwolnili do cywila żołnierzy kończących służbę i zamierzali przeprowadzić mobilizację.
Wszystko to miało związek z wybuchem wojny, która przeszła do historii pod nazwą I wojny bałkańskiej. Ten
zbrojny konflikt rozpoczął się 8 października 1912 roku od wypowiedzenia wojny Turcji przez Czarnogórę.
Niedługo potem przeciw Turcji wystąpiły także Bułgaria, Serbia i Grecja.

Niektóre państwa neutralne, zaniepokojone o własne interesy we wschodniej części śródziemnomorskiego
basenu, pod pretekstem zabezpieczania życia i majątku swoich obywateli, zaczęły wysyłać w tamten region
swoje okręty wojenne. W chwili, gdy oba krążowniki pancerne opuszczały Filadelfię, w Stambule i w jego
okolicy znajdowały się już pancerniki Wielkiej Brytanii (HMS KING EDWARD VII, HMS BRITANNIA, HMS
HIBERNIA, HMS DOMINION, HMS ZEALANDIA i HMS COMMONWEALTH), Włoch (BENEDETTO BRIN,
REGINA MARGHERITA, AMMIRAGLIO DI ST. BON i EMANUELE FILIBERTO), Austro-Węgier
(ERZHERZOG FRANZ FERDINAND, FELDMARSCHALL GRAF VON RADETZKY i ZRINYI), niemiecki
krążownik liniowy SMS GOEBEN w towarzystwie krążownika SMS BRESLAU i szkolnych krążowników SMS
VINETA i SMS HERTHA, francuskie krążowniki pancerne LEON GAMBETTA, JULES FERRY i VICTOR
HUGO. Swoje okręty wysłały także na wody tureckie Hiszpania, Rumunia i Holandia. Rozkaz udania się w
rejon Bosforu otrzymała także rosyjska Flota Czarnomorska.

Dowództwo US Navy najpierw skierowało ku brzegom Turcji stojący dotąd w Kairze kuter USCGC UNALGA,
który wszedł do służby niecałe pół roku wcześniej. Jednostka ta, uzbrojna zaledwie w dwa sześciofuntowe
działa, miała operować między Smyrną a Bejrutem do czasu, aż nadejdą krążowniki pancerne USS
MONTANA i USS TENNESSEE.
.

USS MONTANA: Malowanie kominów podczas postoju w Bejrucie. W głębi widoczna antena radiowa
umieszczona na wierzchołku przedniego masztu. Fotografia z 1912 lub 1913 roku.
.

USS MONTANA: Malowanie kominów podczas postoju w Bejrucie. W głębi widać tylny maszt.
Fotografia z 1912 lub 1913 roku.
.

USS MONTANA przed modernizacją - oba maszty mają jeszcze konstrukcję słupową.
.

Niestety nie udało mi się znależć informacji, która załoga wygrała
zakład o zwycięstwo w wyścigu do Gibraltaru. W każdym razie
dywizjon dotarł tam 21 listopada i trzy dni później, po
zabunkrowaniu węgla, kontynuował swój marsz na wschód.
Krążowniki rozdzieliły się w pewnym momencie - TENNESSEE
popłynął do Bejrutu, zaś MONTANA na krótko zaszedł do Kairu.

Misja w praktyce okazała się nudnym stacjonowaniem w
wybranych portach i oczekiwaniem na ewentualne rozkazy, jakie
mogły nadejść z ambasady amerykańskiej w Stambule.

Święta Bożego Narodzenia 1912 roku i Nowy Rok 1913 USS
MONTANA spędził w bejruckim porcie. Dowództwo jednostki
zadbało, aby ten czas umilić marynarzom. Na świąteczne dni
zaplanowano szereg atrakcji. Program specjalnego "festynu" -
zwanego smoker - na pokładzie w dniu 25 grudnia 1912
przewidywał m.in. świąteczne posiłki, koncerty orkiestry,
występy śpiewaków i pary niemieckich aktorów przebywających
gościnnie w Bejrucie, pantomimę i trzy kilkurundowe walki
zapaśnicze. Kolejny taki smoker odbył się z okazji Nowego Roku.
Na tę imprezę dostali jednodniową przepustkę nawet marynarze
osadzeni w okrętowym areszcie.

Po okresie postoju w Bejrucie krążownik przeszedł do
Aleksandretty (obecna nazwa - İskenderun), a później do
Mersinu. Prawdopodobnie największym wydarzeniem dla okrętu
w tamtym czasie stało się zdobycie przez osadę szalupy tytułu ...
Mistrza Morza Śródziemnego.

W maju 1913 roku rozpoczęły się rozmowy pokojowe między
Turcją a Ligą Bałkańską. Oznaczało dla USS MONTANA koniec
misji u brzegów Turcji. 18 maja 1913 krążownik przeszedł
Cieśninę Gibraltarską i skierował się ku Stanom Zjednoczonym.
Ciekawostką jest, iż specjalnie płynął tak blisko Gibraltaru, aby
tamtejszej twierdzy oddać honorowy salut artyleryjski.
Brytyczycy na salut odpowiedzieli salutem. O tym wydarzeniu
pisała prasa po obu stronach Atlantyku, jako o czymś
niezwykłym.

Nowy przedni maszt USS MONTANA
z anteną radiową.
.

Pierwsza strona okładki programu obchodów
Święta Bożego Narodzenia na pokładzie USS MONTANA
podczas postoju w Bejrucie.
.

Wydarzenia na USS MONTANA między 27 grudnia 1912
a 2 stycznia 1913 odnotowane przez
okrętową gazetkę, tzw. Dope Sheet.

Szalupa z USS MONTANA, która w roku 1913 sięgnęła po mistrzostwo Morza Śródziemnego.

Tak wyglądał amerykański krążownik pancerny USS MONTANA w dniu 4 maja1912 roku.
Nowy maszt przedni o konstrukcji kratownicowej ma na swoim wierzchołku antenę radiową.
.
.