S/s SINAIA i powrót ormiańskich udchodźców do Armenii w 1936 roku.

Statki pasażerskie

FRANCJA

s/s SINAIA
Powrót ormiańskich uchodźców do Armenii w 1936 r.
P iotr M ierzejewski
-

S/s SINAIA, należący do Compagnie Cyprien Fabre, w latach trzydziestych XX wieku pełnił rolę statku emigranckiego,
a zdarzało mu się nawet transportować pielgrzymów do Mekki. Zwraca uwagę ogromny tłum pasażerów na pokładzie.
Stocznia: Barclay, Curle & Co. Ltd., Whiteinch (Glasgow). Ukończony: 1922. Pojemność: 8567 BRT. Nośność: 9220 DWT. Prędkość: 13,5 w.
Napęd: Maszyna parowa 6-cylindrowa potrójnej ekspansji o mocy 567 n.h.p. Wymiary: 134 x 17,1 x 10,5 m.
132 miejsca pasażerskie w kabinach. 522 bezkabinowych miejsc pasażerskich w 3. klasie.
-

--------Parowiec pasażerski SINAIA przeszedł do historii głównie za sprawą 20-dniowego rejsu z Port Vendres we Francji
do Vera Cruz w Meksyku. Na jego pokładzie znajdowało się około 1800 wynędzniałych hiszpańskich uchodźców, bez
grosza przy duszy, szukających schronienia na Nowym Kontynencie przed zwycięskimi, żądnymi mordu frankistami. Rejs
ten zwrócił uwagę całego świata i porównywano go nawet do słynnej podróży przez Atlantyk statku MAYFLOWER w roku
1620. Zorganizowały go dwie brytyjskie organizacje niosące pomoc legalistom, a mianowicie National Joint Committee
for Spanish Relief i British Committee for Refugees from Spain. Obszerny reportaż z podróży uchodźców przedstawił
amerykański tygodnik "Life" w lipcu 1939 roku. Z kolei niemal bez echa przeszedł inny rejs parowca SINAIA, z maja roku
1936. Statek te, wyczarterowany przez Ligę Narodów, przewiózł z Francji do ZSRR około 2000 ormiańskich uchodźców,
którzy dali się złapać na lep stalinowskiej propagandy, zapewniejącej im spokojne życie w Armenii ...
-

------ Polska Agencja Telegraficzna depeszowała 13
maja 1936 roku (uwaga - zachowano oryginalną
pisownię):

------"Odpłynął z Marsylji s/s "Sinaia", zabierając na
pokładzie przeszło 2000 Ormian, powracających do
swej ojczyzny po kilkunastu latach emigracji,
spędzonych na ziemi francuskiej. Jak wiadomo, ogólna
ilość Ormian, która w czasie wielkiej wojny schronila
się do Francji wyniosła około 80 tysięcy, z czego w
samej Marsylji i okolicy zamieszkuje 25 tysięcy. Na
skutek starań rządu francuskiego, dążącego do
stopniowego oczyszczenia kraju z elementów
cudzoziemskich, rząd sowiecki zaczął ostatnio
liberalniej traktować podania emigrantów ormiańskich
i gruzińskich o powrót do trzech zakaukaskich republik
sowieckich: Armenji, Azerbejdżanu i Gruzji.
Powracającym emigrantom rząd sowiecki każe zabrać
ze sobą cały swój dobytek, to też odjazd s/s "Sinaia"
przedstawiał niezwykły widok. Oprócz ogromnych
ilości zwykłego bagażu, mnóstwo różnych zwierząt
domowych towarzyszyło reemigrantom, a wśród
ruchomości ogólną uwagę zwracało 10 autobusów."

---------Powrót uchodźców ormiańskich do ojczyzny, pozostającej pod radzieckim panowaniem, nie był w międzywojniu
czymś niezwykłym. Duża fala repatriacji Ormian nastąpiła w latach 1921-1936 i objęła - według radzieckich danych -
około 42 tysięcy osób, powracających głównie z Libanu, Syrii i Cypru. Mniejszy potok reemigrantów popłynął z Francji,
Rumunii, Bułgarii, Grecji i Egiptu.
-

Tłum pasażerów (najprawdopodobniej uchodźców) na pokładzie s/s SINAIA. Rok wykonania zdjęcia nieznany.
Francuska pocztówka z lat 30. XX wieku.
-

--------Wojenne losy parowca SINAIA budzą pewne wątpliwości. Wiadomo, że na podstawie umowy Laval-Kaufmann
wypożyczony został stronie niemieckiej. Według R. Jordana (1999) nastąpiło to w listopadzie 1942. Tego samego zdania
są także J.-Y. Brouard et al. (2009). Z kolei na francuskim portalu Net-Marine można znaleźć informację, jakoby
nastąpiło to dopiero 5 maja 1943 roku. Niejasna jest także rola parowca, pływającego pod niemieckim zarządem.
Zazwyczaj pisze się, że spełniał rolę statku szpitalnego. Spotkać też można informację, iż służył do transportu więźniów.
Kiedy i czy w ogóle Niemcy zwrócili go Francuzom, również nie wiadomo. J.-Y. Brouard et al. (2009) twierdzą, że Niemcy
oddali statek Francuzom już 19 grudnia 1943 roku, zaledwie po półrocznej eksploatacji (Net-Marine podaje wcześniejszą
datę zwrotu - 30 października 1943), Jordan zaś nic o tym nie wspomina.

--------Operacja desantowa aliantów w południowej Francji (Operation Dragoon), rozpoczęta 15 sierpnia 1944, zastała
SINAIA w marsylskim porcie. Według R. Jordana (1999) Niemcy zatopili parowiec 22 sierpnia, aby nie dostał się w ręce
wroga. Z danych amerykańskich z roku 1946 wynika, że los jego podzieliło wiele francuskich statków zatopionych w
rejonie Marsylii. Utworzyły one ogromne wrakowisko w pozycji 43°17' N i 05°56' E, w rejonie znanym jako Cape Janet.
Były to następujące jednostki: s/s PLUVIOSE, s/s IMERTHIS II, s/s MASSILIA, s/s CAP CORSE, s/s COLLEVILLE, s/s
SENNEVILLE, s/s PLATON, s/s MARECHAL LYAUTEY, s/s CYRNOS, s/s SAN PEDRO, s/s TAMARA, s/s EDEA, s/s EL
MASAOUR, s/s EXPLORATEUR GRANDINI, s/s DJEBEL AMOUR, s/s MARIETTE PACHA, s/s SAINT CYRILLE, s/s
GONNEVILLE, s/s GOUV GENERAL GREVY, s/s CHENONCEAUX, s/s DJEBEL DIRA, s/s GOUV GENERAL JONNART,
S/S DJENNE i s/s AMPERE. Po wojnie wrakowisko stopniowo likwidowano, podnosząc zatopione statki, które następnie
kierowano do remontu, bądź przeznaczano na złom. Stan SINAIA, podniesionego 9 grudnia 1946 r., okazał się
beznadziejny (total loss). Wrak jego złomowano jednak dopiero w roku 1953.
-

S/s SINAIA na starej francuskiej pocztówce.
-

BIBLIOGRAFIA SELEKTYWNA
Armstriong, Hamilton Fish. 1939. Spanish "Army" in France. - Life, July 17, 1939.
Brouard, Jean-Yves, Mercier, Guy & Saibène, Marc. 2009. La marine marchande française : 1939-1945. - JYB-Aventures.
Jordan, Roger. 1999. The World's Merchant Fleets 1939. - Naval Institute Press, Annapolis, Maryland.
Lloyd's Register.
Powrót emigrantów ormiańskich. 1936. Kurier Warszawski, 13 maja 1936.
Wilfried, Robert. 1939. Circular. National Joint Committee for Spanish Relief. - Warwick Digital Collection, Spanish Conflict: Fund Collection and
---------------Administration 1938-1940, Document reference 292/946/32/43.
World War II. A Chronology. August 1944. 1946. - War Department Special Staff, Historical Divisions.
-