HMS E8
Brytyjski okręt podwodny typu 'E' - I wojna światowa na Bałtyku
|
|
|
|
|
HMS E8 był jednym z brytyjskich okrętów podwodnych
walczących z powodzeniem na Morzu Bałtyckim podczas
pierwszej wojny światowej u boku floty rosyjskiej.
Jednostka ta, należąca do brytyjskiego typu 'E', zbudowana
została kosztem 105 700 funtów przez stocznię Chatham
Dockyard jako ostatni okręt 1. serii. Budowę jej rozpoczęto 30
marca 1912 roku. Ceremonia wodowania miała miejsce 30
października 1913 (matka chrzestna Miss Ollis), zaś do służby
weszła tuż przed wybuchem wojny - 18 czerwca 1914. Dowódcą
okrętu został Lieutnant-Commander Francis H.H. Goodhart.
Okręt przez pierwsze miesiące wojny służył na Morzu Północnym
w składzie 8. flotylli okrętów podwodnych, bazującej w Harwich.
W swój pierwszy patrol bojowy wyruszył 5 sierpnia 1914,
doprowadzony na holu w wyznaczony rejon w Zatoce
Helgolandzkiej przez niszczyciel HMS ARIAL.
28 sierpnia, razem z pięcioma bliźniaczymi jednostkami, wszedł
w skład tzw. grupy wysuniętej podczas bitwy u brzegów
Helgolandu.
W październiku patrolował obszar w okolicach wyspy Borkum. W
trakcie tego patrolu (17. 10) nawiązał kontakt wzrokowy z
niemiecką 7. półflotyllę niszczycieli płynącą stawiać miny u
ujścia Tamizy. Kilka godzin później wszystkie te niemieckie
jednostki zostały zatopione przez siły brytyjskie.
|
|
HMS E8 na brytyjskiej pocztówce z 1914 roku.
The British submarine HMS E8. Postcard, 1914.
|
|
|
|
|
Latem 1915 HMS E8 znalazł się w składzie grupy brytyjskich okrętów podwodnych wyznaczonych do przejścia na Bałtyk.
Jednostki te miały utworzyć flotyllę bałtycką operującą z baz rosyjskich w ścisłym współdziałaniu z carską marynarką wojenną.
Opuścił Wielką Brytanię 15 sierpnia 1915 i przez cieśniny duńskie przedostał się na Bałtyk. W czasie tego przemarszu, który
okazał się bardzo ciężki i niebezpieczny, kilkakrotnie musiał umykać przed niemieckimi okrętami. Do bazy rosyjskiej w Rewlu
(obecnie Tallin) dotarł szczęśliwie, lecz w kiepskim stanie, 21 sierpnia 1915. Podczas rejsu doznał różnych uszkodzeń, z
których najpoważniejszy był defekt jednej ze śrub napędowych. Po parotygodniowym remoncie, 28 września 1915, wypłynął na
patrol ku wybrzeżom środkowego Pomorza i Zatoki Gdańskiej.
1 października 1915 bezskutecznie zaatakował w rejonie Ustki odbywający ćwiczenia niemiecki stawiacz min SMS ODIN -
jedyna wystrzelona torpeda okazała się być niecelną. Na swój pierwszy sukces dane mu było zaczekać do 5 października. Tego
dnia zatrzymał mały niemiecki statek s/s MARGARETHE (ok. 400 BRT) i zatopił go pociskami swojego pokładowego działa
kalibru 76 mm po uprzednim zejściu załogi do szalupy. HMS E8 po tak udanej inauguracji obrał kurs powrotny i 7 października
wpłynął tryumfalnie do bazy w Rewlu. Ale najlepsze wciąż jeszcze było przed nim ...
Nim jeszcze doszło do największego sukcesu, okręt zdążył odbyć jeszcze jeden patrol w listopadzie 1915, tym razem nie tylko
bezowocny lecz nawet pechowy. Bezskutecznie atakował krążownik LÜBECK (06.11) i statek JOHN SAUBER (07.11)
Wracając zaś do Rewla u wejścia do portu zderzył się z rosyjskim okrętem podwodnym i odniósł uszkodzenia, których usuwanie
zajęło dobrych parę tygodni.
18 października okręt wyruszył po raz wtóry z Rewla, a rejonem jego działań wyznaczono okolice Lipawy. Krążył w okolicach
tego portu, rozmyślnie nie atakując napotykanych małych jednostek. Wreszcie 23 października dostrzegł wychodzący w morze
krążownik pancerny SMS PRINZ ADALBERT (warto wspomnieć, że okręt ten uprzednio już był ciężko uszkodzony przez inny
brytyjski okręt, HMS E9, w lipcu 1915). Wystrzelona przez HMS E8 torpeda trafiła krążownik i spowodowała eksplozję
komór amunicyjnych. Rozdarty wybuchami okręt zatonął w ciągu kilku sekund, pociągając na dno ze sobą 672 ludzi. Katastrofę
przeżyło zaledwie 3 marynarzy!
Sukces brytyjskich podwodników przyjęty został euforycznie przez rosyjską opinię publiczną. Car Rosji, Mikołaj II, osobiście
odznaczył dowódcę HMS E8, F. Goodharta, Krzyżem Św. Jerzego IV klasy w dniu 10 listopada 1915. Z kolei Admiralicja
brytyjska awansowała go do stopnia Commander 2 stycznia 1916, zaś 2 maja 1916 odznaczyła go orderem D.S.O. (Distinguished
Service Order). Warte zaznaczenia jest, że SMS PRINZ ADALBERT był największym okrętem wojennym zatopionym
przez okręt podwodny w toku I wojny światowej. Wrak jego umiejscowiony został w 2007 roku przez Deep Sea
Productions.
|
-------Nadszedł rok 1916. Rosyjska Flota Bałtycka przeszła
reorganizację z dniem 1 marca. W składzie floty znalazły się
dwa dywizjony złożone z brytyjskich okrętów podwodnych:
jeden z nich obejmował jednostki typu 'E' i liczył 5 okrętów
(E1, E8, E9, E18 i E19), drugi zaś dysponował czterema
okrętami (C26, C27, C32 i C35) typu 'C'.
-------W maju 1916 E8 bezskutecznie operował w okolicach
Libawy (Lipawa, Liepaja). Powrócił do bazy ostatniego dnia
miesiąca, nie mając nawet okazji do przeprowadzenia ataku.
-------Z końcem roku 1916 nastąpiła zmiana na stanowsku
dowódcy okrętu - 23 grudnia dotychczasowego zastąpił
Lieutnant Thomas Kerr. F. Goodhart natomiast przez
Finlandię, Szwecję i Norwegię powrócił do Wielkiej Brytanii,
gdzie otrzymał nowy przydział. Zginął on wkrótce potem
razem swoją jednostką jako dowódca okrętu podwodnego w
katastrofie HMS K23 dnia 29 stycznia 1917 roku.
-------Zmiana sytuacji na froncie rosyjsko- niemieckim
zmusiła Flotę Bałtycką do przebazowania swoich sił. Nową
bazą brytyjskiego zespołu okrętów podwodnych stał się
Hangö, zaś potem Helsingfors (obecnie Helsinki) . W
momencie zagrożenia przez Niemców i tej bazy dowództwo
brytyjskie zrezygnowało z ewakuacji okrętów do
Kronsztadtu i zdecydowało o samozatopieniu całego zespołu.
-------3 kwietnia 1918 bazę opuściły okręty podwodne E1, E8,
E9 oraz E19 i w rejonie wyspy Grahara (Harmaja), odległym
3 Mm od Helsingfors miały dokonać samozatopienia.
Detonacja założonych ładunków wybuchowych zatopiła trzy
jednostki. Nie doczekano się jednak eksplozji na E8.
W tej sytuacji zatopienie okrętu odłożono do dnia
następnego. 4 kwietnia w tym samym rejonie zatapiano dwie
jednostki typu 'C': C26 i C35. E8 przymocowano do kadłuba
C26 i po detonacji poszły razem na dno. Załoga E8 wspólnie
z załogami pozostałych brytyjskich okrętów podwodnych
przedarła się do Murmańska zajętego przez wojska
francuskie i angielskie, a stamtąd drogą morską powróciła do
Wielkiej Brytanii.
-------Wrak HMS E8 Finowie podnieśli w 1953 roku i pocięli
na złom.
------- Na koniec warto wspomnieć o losach dowódcy flotylli
brytyjskich okrętów podwodnych działających u boku Rosjan.
Był nim Captain Francis Newton Allen Cromie (ur. 30.1.1882),
który od 1917 roku pełnił także funkcję attache morskiego
przy ambasadzie brytyjskiej w Piotrogrodzie (obecny Saint
Petersburg). 31 sierpnia 1918 zastrzelili go czekiści przed
wejściem do budynku ambasady ...
|
|
W okresie, gdy HMS E8 operował z baz rosyjskich w skład
jego załogi wchodziło kilku Rosjan. Było wśród nich pięciu
oficerów, telegrafista i sygnalista. Jednym z tych oficerów był
lejtenant Aksel Iwanowicz Berg (29.10.1893-09.06.1979),
późniejszy dowódca radzieckich okrętów podwodnych RYŚ,
WOŁK i ZMIEJA, inżynier-admirał, wiceminister obrony,
uczony, członek Akademii Nauk ZSRR.
|
|
|
|
|
Lejtenant Borys Miller, inny carski oficer z E8, bardzo
nielubiany zarówno przez rosyjskich jak i angielskich
podwodników, cudem przeżył rewolucję i wylądował na
antypodach. W czasie II wojny światowej służył w Royal
Australian Air Force jako Wing Commander i był także ...
tłumaczem w czasie rozmów Stalin - Churchill!
|
|
|
|
Nieoczekiwanie i dramatycznie dobiegła końca służba na HMS
E8 innego oficera rosyjskiego, wspomnianego wyżej
lejtenanta Aleksandra Pawłowa. Wchodził on w skład załogi od
17.10.1915, a jego wielką zasługą było wypatrzenie krążownika
SMS PRINZ ADALBERT. Jego matka po zatonięciu
bliźniaczego HMS E18 przeżyła załamanie nerwowe i chcąc
wymóc na swoim synu odejście z okrętu podwodnego podcięła
sobie żyły. I dopięła swego - syn odszedł ze służby 15.07.1916,
a jeszcze tego samego dnia zastąpił go A.I. Berg ...
|
|
|
|
|
|
|
|
Brytyjski okręt podwodny HMS E8
na francuskiej pocztówce.
|
|
|
|
|
________________________________________________________________
- FACTA NAUTICA -
dr Piotr Mierzejewski, hr. Calmont
|
|
|
|
|
|
