AMUR (ros. АМУР)
- Baza okrętów podwodnych - Rewolucja październikowa - I i II wojna światowa -
|
|
|
| |
|
|
Rosyjski stawiacz min AMUR zakończył swoją służbę jako okręt-baza okrętów podwodnych.
|
| |
---------2 stycznia 1905 roku, gdy Port Artur kapitulował, samozatopieniu uległ remontowany po odniesionych uszkodzeniach
rosyjski stawiacz min AMUR (wod. 1898, 2590 ton). Jednostka ta wkrótce potem została poniesiona przez Japończyków i
wcielona do ich floty pod nazwą AKAMUSA MARU. Flota rosyjska zaś, odbudowująca się po haniebnej klęsce w wojnie z
Japonią, zyskała po paru latach nowy okręt minowy o nazwie AMUR.
---------Nowy AMUR, którego stępkę położono w Stoczni Bałtyckiej w Petersburgu 31 lipca 1906 i wodowano 10 października
1907, zasilił carską Flotę Bałtycką w październiku 1909. Początkowo klasyfikowany był jako transportowiec min (минный
транспорт), wchodzący w skład brygady stawiaczy min Floty Bałtyckiej. Już w momencie wejścia do służby oceniany był jako
mało udany, wręcz przestarzały.
---------W czasie I wojny światowej AMUR brał udział w akcjach minowania wód bałtyckich. Warto tu wspomnieć operację
postawienia dwóch zagród minowych w okolicach Ławicy Słupskiej w dniach 18 i 19 listopada 1914. Zakończyła się ona pełnym
sukcesem i udało się przeprowadzić ją w całkowitej tajemnicy przed Niemcami. Aby nie zdradzić rzeczywistego charakteru
misji, AMUR wykonywał ją z makietą trzeciego komina, aby upodobnić się do krążownika patrolującego Bałtyk.
---------Latem 1915 AMUR wchodził w skład zespołu floty broniącego Zatoki Ryskiej. W okresie od 10 do 15 sierpnia zajęty był
stawianiem zagród minowych w Cieśninie Irbeńskiej, a w kilka dni później postawił 150 min przy południowym wejściu do
Moonsundu.
---------Aż do wybuchu rewolucji październikowej AMUR aktywnie uczestniczył w wojnie minowej na wodach Zatoki Fińskiej,
nie tylko stawiając zapory minowe, lecz także dostarczając miny i torpedy na inne okręty, głównie na krążowniki i
niszczyciele. W październiku 1917 AMUR brał udział w walkach o Wyspy Moonsundzkie.
|
| |
|
|
| |
---------AMUR zapisał ważną kartę w dziejach rewolucji październikowej. Wszedł on w skład zespołu okrętów Floty Bałtyckiej,
którego zadaniem po wpłynięciu na Newę było ostrzeliwanie strategicznych punktów Piotrogrodu, opanowanie linii kolejowej
Peterhof - Oranienbaum oraz wydzielenie marynarskich oddziałów szturmowych dla wsparcia czerwonogwardzistów,
atakujących strategiczne punkty w mieście. Głównym celem dla artylerii AMURA, podobnie jak i dla krążownika AWRORA,
był Pałac Zimowy, siedziba Rządu Tymczasowego [ źródło: Боевой путь Советского Военно-Морского флота. Воениздат,
1974. 592 с. ].
|
|
|
Rozlokowanie okrętów na Newie i kierunki uderzeń rosyjskich oddziałów rewolucyjnych
podczas szturmu na Pałac Zimowy w Piotrogrodzie 7 listopada 1917 r. (źródło)
|
| |
---------Edmund Kosiarz tak opisał wydarzenia, w których udział wziął AMUR i jego załoga:
-------"Natychmiastowa akcja oddziałów rewolucyjnych przeciw poczynaniom oddziałów rządowych dała początek powstaniu
zbrojnemu. Do wieczora 6 listopada oddziały rewolucyjne opanowały większość mostów w mieście, a także wiele innych obiektów o
znaczeniu strategicznym. Wieczorem 6 listopada Komitet Wojskowo-Rewolucyjny umówionym sygnałem wezwał do stolicy oddziały i
okręty z baz bałtyckich. Jako pierwsze rankiem następnego dnia przybyły z Kronsztadu do Piotrogrodu stawiacz min AMUR i
stawiacz sieci CHOPIER, uzbrojony jacht ZARNICA, trałowce NR 14 i NR 15, a za nimi okręt liniowy ZARIA SWOBODY (ex
IMPIERATOR ALEKSANDR II). Wkrótce z Kuivastu w Björkösundzie przybył okręt szkolny WIERNYJ, a z Helsingforsu
kontrtorpedowce ZABIJAKA i SAMSON oraz dozorowiec JASTRIEB. Łącznie z przebywającym w Piotrogrodzie krążownikiem
AWRORA bezpośredni udział w powstaniu zbrojnym w dniu 7 listopada wzięło 11 okrętów, mających 107 dział różnych kalibrów.
Na okrętach tych przetransportowano do stolicy oddziały marynarzy, liczące około 3200 ludzi. Dalszych 2000 marynarzy przybyło
już 7 listopada z Helsingforsu do Piotrogrodu trzema transportami kolejowymi. Łącznie oddziały marynarzy skoncentrowane tego dnia
w stolicy liczyły około 10 500 ludzi."
-------Przybywające do Piotrogrodu okręty i oddziały natychmiast przystępowały do akcji. Krążownik AWRORA w asyście
trałowca NR 14 podszedł pod znajdujący się jeszcze w rękach wojsk rządowych most Nikołajewski na Newie. Okręty osłaniały
natarcie marynarzy, które zakończyło się zdobyciem mostu. Oddział marynarzy wysadzony przez okręt liniowy ZARIA SWOBODY,
zajmujący pozycję ogniową w Kanale Morskim, opanował stację Ligowo, położoną na południe od Piotrogrodu. W tym samym mniej
więcej czasie silny oddział marynarzy z Kronsztadu, przewieziony na holownikach, łodziach i barkach, opanował Oranienbaum
(Łomonosow), a następnie Peterhof (Pietrodworiec). W obydwóch miejscowościach rozbrojono podchorążych dwóch szkół
wojskowych, ale ważniejsze było opanowanie przebiegającej tam linii kolejowej.
Pod wieczór 7 listopada wszystkie ważniejsze pod względem strategicznym obiekty w Piotrogrodzie i w jego okolicach znajdowały
się w rękach rewolucjonistów. Do zdobycia pozostał jeszcze Pałac Zimowy, gdzie schronili się ministrowie Rządu Tymczasowego i
resztki wiernych im oddziałów, liczące około 850 oficerów i żołnierzy. Odddziały te, dysponujące samochodem pancernym, 2
działami i 9 karabinami maszynowymi, po południu 7 listopada zostały okrążone, ale nie składały broni, łudząc się nadzieją odsieczy ze
strony wojsk kontrrewolucyjnych. W takiej sytuacji Pałac Zimowy trzeba było zdobywać szturmem."
-------"Do szturmu, mającego olbrzymie znaczenie polityczne, przygotowywały się oddziały robotników, żołnierzy i marynarzy. Pod
wieczór zajęły one pozycje wyjściowe do równoczesnego uderzenia z trzech kierunków: wzdłuż brzegu Newy od południowego
zachodu oraz z południowego i północnego wschodu. Szturm miała wspierać rozmieszczona na drugim brzegu Newy artyleria
twierdzy pietropawłowskiej oraz okręty, które pod wieczór zajęły wyznaczone pozycje ogniowe na Newie. Na środku rzeki, przed
mostem Nikołajewskim, stanął krążownik AWRORA. Tuż obok niego, przy lewym brzegu rzeki, pozycje ogniowe zajęły
kontrtorpedowce SAMSON i ZABIJAKA. Trałowce NR 15 i NR 14 wysunęły się przed AWRORĘ, aby z możliwie jak
najmniejszej odległości wspierać oddziały nacierające z południowego zachodu. Pozostałe jednostki zajęły pozycje wzdłuż prawego
brzegu Newy, w szyku torowym, w kolejności: stawiacz min AMUR, okręt szkolny WIERNYJ, dozorowiec JASTRIEB, stawiacz
sieci CHIPIER i jacht ZARNICA. Okręt liniowy ZARIA SWOBODY przebywał nadal w Kanale Morskim."
-------"O godzinie 21.45 krążownik AWRORA wystrzałem z dziobowego działa kał. 152 mm dał sygnał do szturmu. Oddziały
rewolucyjne zgodnie z planem z trzech kierunków przystąpiły do natarcia. O godzinie 23.00 szturmujące oddziały wsparła ogniem
artyleria z twierdzy pietropawłowskiej. Z wystrzelonych przez nią 35 pocisków dwa bezpośrednio trafiły w Pałac Zimowy. O godzinie
01.50, już 8 listopada, Pałac Zimowy został zdobyty. W 20 minut później, o godzinie 02.10, burżuazyjny Rząd Tymczasowy został
obalony, a ministrowie jego aresztowani."
-------"Uwieńczeniem zwycięskiego powstania zbrojnego sił rewolucyjnych w Piotrogrodzie były decyzje II Ogólnorosyjskiego
Zjazdu Rad Delegatów Robotników i Żołnierzy. Zjazd, obradujący 8 listopada 1917 r., bezpośrednio po obaleniu rządu
burżuazyjnego, ogłosił przejście całej władzy w Rosji w ręce rad i powołał Radę Komisarzy Ludowych — rząd robotniczo-chłopski
na czele z W. I. Leninem, a także uchwalił historyczne dekrety o pokoju i o ziemi. Do zwycięstwa proletariatu w Piotrogrodzie walnie
przyczyniła się rosyjska flota bałtycka."
|
---------W okresie międzywojennym przez parę lat, od 19 kwietnia 1930 do 8 lipca 1933, służył jako okręt szkolny radzieckiej
organizacji paramilitarnej OSSOAWIACHIM. Po ponownym przejęciu go przez marynarkę wojenną, został wyremontowany i
wiosną 1938 zaczął pełnić rolę okrętu-bazy kutrów torpedowych.
---------Udział jego w II wojnie światowej był krótki i raczej symboliczny. Okręt przedstawiał znikomą wartość bojową i
korzystano z niego głównie jako bazy okrętów podwodnych w Tallinie. W sierpniu 1941 w czasie niemieckich nalotów na port
odniósł poważne uszkodzenia, gdyż bomba lotnicza eksplodowała w maszynowni, kompletnie dewastując wszystkie mechanizmy.
Okręt wprawdzie nie zatonął, lecz nie mógł wziąć udziału w ewakuacji floty do Kronsztadtu. W tej sytuacji, rankiem 28
sierpnia 1941, gdy Tallin opuściły już wszystkie mogące płynąć jednostki Floty Bałtyckiej, zatopiono go w celu zablokowania
basenu portowego nazywanego kabotażowym.
---------Wrak AMURA, podniesiony przez specjalistów radzieckiej marynarki wojennej w 1951 roku, pocięto na złom na
półwyspie Paljasaare.
---------W historii AMURA zwraca uwagę fakt, że jako jeden z nielicznych okrętów odziedziczonych przez ZSRR po carskiej
Rosji nie zmienił nazwy. Niewątpliwie miał na to decydujący wpływ fakt jego współuczestnictwa w ataku na Pałac Zimowy.
|
| |
Charakterystyka okrętu według różnych roczników Weyers Taschenbuch der Kriegsflotten
|
|
|
|
|
|
3000 ton
|
|
|
|
17,4 węzłów
|
|
|
|
1 x 120, 11 x 75, 4.k.m., 360 min
|
|
1 x 120, 1 x 75 mm plot, 320 min
|
|
|
2 maszyny parowe potrójnej
ekspansji, 4700 KM, 2 śruby
|
|
2 maszyny parowe potrójnej
ekspansji 5200 KM, 2 śruby
|
|
Paliwo:
|
|
|
|
Wymiary:
|
|
|
|
Załoga:
|
|
|
|
|
|
|
| |
---------Tabela przedstawiona powyżej podaje podstawowe dane techniczne AMURA według różnych wydań rocznika Weyers
Taschenbuch der Kriesflotten. Zwraca uwagę duża zmienność danych tyczących uzbrojenia. Trudno powiedzieć, czy był to
obraz rzeczywistych zmian, czy niedoinformowania autorów. Dodam jeszcze, że Jane's Fighting Ships z roku 1919 przypisuje
okrętowi posiadanie 12 dział kalibru 75 mm i wyporność 3608 ton, zaś w roku 1939 istnienie jego pomija milczeniem. Z kolei
radzieckie pismo Modelist-Konstruktor (Моделист-Конструктор" 1989, №4) podaje następującą charakterystykę AMURA:
wyporność: 2926 ton; prędkość: 17 węzłów; uzbrojenie: 5 x 120 mm, 2 x 75 mm, 8 k.m., 324 miny; napęd: dwie maszyny
parowe o potrójnej ekspansji (4700 KM); wymiary: 91,4 x 14 x 4,4 m. Według niektórych źródeł, zasięg jego wynosił 3200
Mm przy prękości ekonomicznej 12 węzłów.
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
