KARŁ MARKS - КАРЛ МАРКС
Niszczyciel radziecki - II wojna światowa
|
|
|
|
|
Wrak radzieckiego niszczyciela KARŁ MARKS (typ Nowik) wystawał ponad powierzchnię wody zatoki Hara (Hara laht)
w okolicach miasteczka Loksa (Estonia) aż do 1963 roku.
Wreck of the Soviet destroyer KARL MARX (Novik-Class) in Hara Bay, near Loksa (Estonia).
She was sunk by German aircraft (four Ju-88) on 8th August 1941.
______________________________________________________________________________________
|
Niszczczyciel KARŁ MARKS powstał w stoczni Bocker & Lange w Rewalu (obecnie Tallin) jako jedna z pięciu jednostek typu
'IZIASŁAW', mieszczącego się w szeroko pojętym typie 'NOWIK', dla rosyjskiej Floty Bałtyckiej. W chwili rozpoczęcia
budowy (9 listopada 1913) nosił nazwę GROMONOSIEC, dopiero później (14 czerwca 1915) przemianowano go na IZIASŁAW.
Wodowany 22 listopada 1914 (wg części źródeł 27 czerwca 1915), wszedł do służby 29 czerwca 1917.
|
IZIASŁAW służbę rozpoczął w składzie 13. dywizjonu
kontrtorpedowców, działającego na wodach Zatoki
Ryskiej, w rejonie Wysp Moonsundzkich. Uczestniczył
w rewolucji lutowej 1917 roku.
12 października 1917, wchodząc w skład zespołu floty
rosyjskiej, uczestniczył w starciu artyleryjskim z
siedmioma niemieckimi niszczycielami w Zatoce
Kossarskiej. Następnego dnia, podczas patrolu wraz z
pozostałymi okrętami dywizjonu, wpadł pod ostrzał
niemieckiego krążownika EMDEN, lecz nie odniósł
uszkodzeń.
Brał udział w bitwie w Zatoce Ryskiej 17 października
1917, zaś później wielokrotnie wykorzystywano go w
służbie konwojowej.
|
|
Charakterystyka niszczyciela KARŁ MARX
wg Weyers Taschenbuch der Kriegsflotten 1941/42
Wyporność: 1354 tony
Prędkość: 28 węzłów
Uzbrojenie: 5 dział 100 mm/L60 (5xI), 1 x 75 mm/L55 plot, 1 x 37 mm plot,
2 k.m., 6 w.t. 450 mm (2xIII)
Zasięg: 2000 Mm/21 w.
Zapas paliwa: 450 ton
Napęd: 2 turbiny Parsonsa, razem 32700 KM,
4 kotły typu Normand
Wymiary: 105,0 x 9,5 x 3,0 m
Załoga: 180
|
|
|
|
KARŁ MARKS w latach dwudziestych.
The Soviet destroyer KARL MARX. Photo: c. 1920
______________________________________________
|
Opanowany przez bolszewików wszedł w skład Czerwonej Floty Bałtyckiej z dniem 25 października 1917 roku.
11 kwietnia 1918 wyszedł z Helsingfors (obecnie Helsinki) w ramach ewakuacji okrętów rosyjskich (tzw. 'pochód lodowy').
Dotarł do bazy marynarki w Kronsztadzie 17 kwietnia 1918.
Przesunięty do rezerwy na czas od października 1918 do 10 grudnia 1919 z powodu braku wyszkolonej załogi.
Z dniem 21 kwietnia 1921 wszedł w skład Sił Morskich Morza Bałtyckiego (Flota Bałtycka od 11 stycznia 1935 roku) zaś 31
grudnia 1922 przemianowano go na KARŁ MARKS (KARL MARX).
W okresie międzywojnia dwukrotnie przechodził generalny remont (01.11.1925-17.12.1927 i 1934-1937).
W dniach od 8 do 11 sierpnia 1930 roku złożył kurtuazyjną wizytę w Oslo (Norwegia).
Aktywnie uczestniczył w wojnie radziecko-fińskiej (1939-40) ostrzeliwując fińskie wybrzeża.
Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941 roku zastał okręt w bazie Floty Bałtyckiej w Kronsztadzie, pod
dowództwem kapitana 3. rangi L.W. Dubrownickiego. Już nocą z 22 na 23, oraz 24 i 25 czerwca brał udział w wielkiej operacji
minowej przy wejściu do Zatoki Fińskiej.
29 czerwca 1941 w okolicach Tallina zaatakował bombami głębinowymi okręt podwodny. Wybuch jednej z nich uszkodził mu
wtedy rufę.
1 lipca 1941 eskortował konwój z Tallina do Kronsztadtu.
29 lipca wyszedł z Kronsztadtu i wraz z pozostałymi okrętami dywizjonu niszczycieli obrał kurs na Tallin, gdzie dotarł już
następnego dnia.
8 sierpnia 1941 wszedł do zatoki Hara (est. Hara laht, ok. 70 km na wschód od Tallina) i zacumował przy nabrzeżu maleńkiego
portu w Loksa. Zadaniem jego miało być m.in. wsparcie oddziałów lądowych Armii Czerwonej, które, jak się wkrótce okazało,
opuściły już ten teren. Około godziny 13.00 KARŁ MARKS stał się celem ataku cztery niemieckich samolotów Ju-88. Jak
twierdzili świadkowie wydarzenia, okręt sam sprowokował nieszczęście, gdyż ostrzelał ze swojego przestarzałego działa 75 mm
samoloty zmierzające w zupełnie innym kierunku i tym samym zwrócił na siebie uwagę nieprzyjaciela. Niszczyciel zdołał
wprawdzie odejść od nabrzeża, lecz wkrótce został trafiony dwukrotnie bombami. Kolejna bomba dosięgła znajdujący się przy
jego burcie ścigacz okrętów podwodnych, który miał nie tylko komplet bomb głębinowych na pokładzie, ale i wiele beczek z
benzyną. Eksplozja ścigacza spowodowała dodatkowe uszkodzenia niszczyciela, który osiadł na płytkiej wodzie. Na ścigaczu
zginęło 21 ludzi. Ilu członków załogi niszczyciela straciło życie nie jest jasne. Wiadomo, iż wybuch część załogi strącił do wody,
niektórzy z nich zdołali dopłynąć wpław do brzegu. Ciała tych, którzy utoneli lub zginęli w płomieniach palącego się paliwa woda
wyrzuciła na brzeg. Rannymi marynarzami zajęła sie troskliwie miejscowa ludność, co zostało potwierdzone badaniami specjalnej
komisji w latach 1960.
|
|
|
Wypalony wrak niszczyciela tkwił na płyciźnie aż do początku lat 1960. W latach 1962-63 cięto go na złom i przewożono uzyskaną
stal do Tallina. Pamięć poległych marynarzy uczczono w Loksa skromnym monumentem w postaci obelisku.
|
BIBLIOGRAFIA
М. Корсунский. Миноносец в огне: повесть о гибели миноносца "Карл Маркс" вблизи Локсаского побережья. - Таллинн :
Ээсти Раамат, 1967. - 220 стр., илл.
М. Корсунский. У берегов Эстонии: страницы истории эскадренного миноносца "Карл Маркс". - Таллинн : Ээсти
Раамат,1978. - 208 стр., 10 стр., илл.
П.В. Лихачев. Эскадренные миноносцы типа «Новик» в ВМФ СССР. - Истфлот, Р. Р. Муниров, 2005
|
|
_____________________________________________________
- FACTA NAUTICA -
dr Piotr Mierzejewski, hr. Calmont
|
|
|
|
